در اوایل دهه 80، که ریزش مخاطب به اوج خود رسیده بود، بسیاری از کارشناسان یکی از دلایل عمده قهر تماشاگر از سینما را کیفیت نامطلوب سالن‌های سینما عنوان کردند. اینکه در پایتخت، سالن‌هایی که بشود فیلمی را در آن با کیفیت مطلوب صدا و تصویر تماشا کرد، به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، طرح بازسازی سالن‌های سینما از همان زمان جدی‌تر گرفته شد و وزارت ارشاد از طریق مؤسسه سینماشهر، به بازسازی سالن‌های سینما پرداخت؛ سینماهایی که در بازسازی اغلب چند سالنه می‌شدند.
اگرچه یکی - دو سالی است که حالا شهرداری پیشگام سینماسازی در تهران شده است. در حالی که آمارهای رسمی از افزایش چشمگیر مخاطب در سالن‌های بازسازی شده حکایت می‌کند، فروش فیلم‌های ایرانی که توسط دفاتر پخش اعلام می‌شود، چنین رشدی را نشان نمی‌دهد. هر چند نمی‌توان انکار کرد که معضل کمبود سالن استاندارد یکی از مهم‌ترین مشکلات سینمای ایران است و با تسریع روند بازسازی سالن‌ها، می‌توان گام مؤثری در اعتلای سینمای ایران برداشت.
محمدرضا صابری، مدیر سینما آفریقا معتقد است که سینما در درجه اول نیاز به مخاطب خوب دارد. او می‌گوید: درست است که مخاطب، سالن خوب می‌خواهد اما او ثابت کرده است که در درجه اول دنبال فیلم خوب است و فروش سینما آزادی نیز موید همین نکته است. این سینما وقتی فیلم «همیشه پای یک زن در میان است » را اکران می‌کند روزانه 9 میلیون تومان می‌فروشد ولی در همین سینما یک سالن دیگر به زحمت 50 هزار تومان می‌فروشد. پس فیلم از اهمیت بیشتری برخوردار است و هر سالنی با فیلمش زنده است.
در سینما آفریقا فیلمی در روزهای پایانی اکران روزانه یک میلیون و 400 هزار تومان می‌فروشد اما فیلم دیگری در روزهای اول 800 هزار تومان می‌فروشد. همه اینها ثابت می‌کند که مخاطب ما به‌دنبال فیلم خوب است، بعد از آن به‌دنبال سینما و سالن خوب.
صابری همچنین معتقد است سینماهای تک سالنه دیگر توان رقابت با مجتمع‌های سینمایی را ندارند و می‌گوید: من منکر این نمی‌شوم که دیگر سینماهای تک سالنه مناسب نمایش فیلم نیستند. امروزه مجتمع‌های سینمایی با چند سالن اداره می‌شوند که فیلم‌های متنوعی در سالن‌های مختلف اکران می‌کنند و دیگر عرصه را برای رقابت سینماهای تک‌سالنه تنگ کرده‌اند. اما امروزه در سراسر دنیا ثابت شده که مخاطب به‌دنبال فیلم خوب است. امروزه مجتمع‌های سینمایی فروش خوبی دارند.
سینماشهر اقدامات مؤثری در بازسازی سالن‌های سینما انجام داده است. این مؤسسه در حال حاضر یک سالن فوق مدرن سینمایی با امکانات بسیار مناسب صدا، تصویر، لابی و... ساخته است. مخاطب این سینما می‌تواند 45 دقیقه قبل از شروع فیلم در لابی حاضر باشد و از امکانات جانبی این سینما استفاده کند. این سالن در مجموعه ورزشی شهید چمران ساخته شده و عید فطر افتتاح می‌شود. قرار است این سینما الگوی ساخت سالن‌ها باشد.
با اضافه شدن مجتمع‌های سینمایی، آیا بازسازی سینماهای تک سالنه صرفه اقتصادی دارد؟ صابری در پاسخ به این سؤال می‌گوید: در حال حاضر قصد داریم سینماها‌کارون، جمهوری و آفریقا را از حالت تک سالنه خارج کرده و آنها را چند سالنه کنیم.
با توافق صاحبان سینماها، سالن‌هایی که این امکان را داشته باشند همگی چند سالنه خواهند شد. در آینده نزدیک سینما قدس و حافظ هم به این جمع می‌پیوندند. یعنی ما هم به این نتیجه رسیده‌ایم که سینماها باید تبدیل به مجتمع شوند تا مخاطب و به تبع آن صرفه اقتصادی داشته باشند. مدیر سینما آفریقا بازسازی سینماها را در جذب مخاطب به اندازه تاثیر فیلم خوب مؤثر ندانسته و می‌گوید: تا وقتی فیلم خوب نباشد سالن‌ها هیچ تاثیری ندارند. من به‌عنوان یک سینمادار، وقتی لیست فیلم‌ها را مرور می‌کنم ناامید می‌شوم.
من از همین حالا باید به‌دنبال اکران نوروزی باشم. برای ما در درجه اول کارگردان و بعد بازیگران مهم هستند. من به‌دنبال کارگردانی می‌گردم که فیلمش پیش از این در گیشه جواب داده باشد، اما متأسفانه هیچ اسمی نمی‌بینم. این بزرگترین نگرانی برای ما سینماداران است. ما حتی نامه‌ای برای مهندس جعفری جلوه نوشته‌ایم تا به این وضع رسیدگی شود.
نقش مؤثر سالن خوب در جذب مخاطب
مجید مسچی، مدیر عامل مؤسسه سینماشهر طرح بازسازی سینماها را در چند سال گذشته موفق ارزیابی کرده و می‌گوید: این مسئله از چند بعد قابل بررسی است، ساخت و بازسازی سالن سینما به‌عنوان یک فعالیت در بهبود وضعیت اقتصادی سینما و فرایند نمایش نقش تاثیر‌گذاری دارد.
هر چه تعداد سالن‌ها بیشتر و کیفیت آنها بهتر باشد، استقبال مردم بهتر است و به تبع آن وضعیت اقتصادی و فروش هم بهتر می‌شود. سینما نقش مثبتی در گذران اوقات فراغت دارد. فعالیت‌های مؤسسه سینماشهر در محدوده امکانات وزارت ارشاد، روند طبیعی داشته است. در حال حاضر تعداد مراجعان به سالن‌ها، قابل مقایسه با قبل از زمان بازسازی نیست. در بعضی موارد سینماها، بیش از 40 برابر افزایش مراجعه‌کننده داشته‌اند.
در شهرستان‌ها نیز وضع به همین منوال است. در مجموع بازسازی سینماها طرح موفقی بوده است. بازسازیها تنها ساختمانی نیست بلکه تجهیزات نمایش و صدا هم بازسازی می‌شود. هنرمندان هم آثاری را که تولید می‌کنند از این پس با اشتیاق بیشتری در سینماها به نمایش در می‌آورند، به این دلیل که فیلم‌ها با وضعیت مناسبی از نظر تصویر و صدا نمایش داده می‌شوند.
در 2 سال اخیر تعداد زیادی سینما در تهران و شهرستان‌ها بازسازی شده و یا تعداد سالن‌ها افزایش پیدا کرده است. به اعتقاد مدیر عامل مؤسسه سینماشهر، مهم‌تر از تعداد سینماهای بازسازی شده، تغییر ذهنیت سینماداران و به‌دنبال آن اهالی سینما نسبت به این مسئله بوده که سالن خوب، در جذب مخاطب مؤثر است. زمانی اهالی سینما بر این باور بودند که لازم نیست هزینه زیادی صرف ساخت و بازسازی سالن‌ها شود. این مسئله باعث شده بود که جز در موارد معدودی، هیچ سرمایه‌گذاری‌ای در بخش نمایش صورت نگیرد ولی در چند سال اخیر این تفکر تغییر کرده است.
غیر از حمایت مؤسسه سینما شهر، ما نیاز به رضایت سینمادار داریم. اگر سینما‌داری رغبت به بازسازی نشان ندهد ما هم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. ما صرفا کمک‌کننده هستیم و تلاش می‌کنیم با ریسک اقتصادی کمتر و کیفیت بهتر کار را انجام دهیم. تا زمانی که صاحب سینما به این باور نرسد که این کار مؤثر است، عملا هیچ اتفاقی نمی‌افتد.
هدف ما در دوره جدید بازسازی کامل سینماهاست، یعنی اینکه تماشاگر وقتی وارد سینما می‌شود همه چیز را دگرگون شده و تازه ببیند،؛ از جمله بوفه، بلیت فروشی، نمایش، صدا و... .
همه سینماها تا به حال بازسازی کامل شده‌اند و در برخی که امکان داشته، یک سالن تبدیل به چند سالن شده است و آنهایی که چند سالنه بوده‌اند، حتما یک سالن آن مجهز به سیستم دالبی شده است.
با تمام اقداماتی که در بازسازی سالن‌های سینما در نقاط مختلف کشور انجام شده، هنوز بسیاری استان‌ها از نعمت داشتن سینما محرومند و یا هیچ اقدامی در بازسازی سینماهای بعضی شهرستان‌ها انجام نشده است. مسچی در توضیح این مسئله می‌گوید: در بعضی استان‌ها سینماداران تمایلی به بازسازی نشان نمی‌دهند. در حال حاضر دولت از سینماسازی نهی شده و این کار به بخش خصوصی سپرده شده است. دولت تسهیلات و خدمات می‌دهد اما بعضی سینماها متعلق به نهادهای عمومی است که صاحبانشان 30سال پیش آنها را رها کرده‌اند و حالا نهادهای عمومی متولی این سالن‌ها، علاقه‌ای به بازسازی سالن‌ها نشان نمی‌دهند. اما نهادهایی که علاقه‌مند بودند و حاضر به سرمایه‌گذاری شدند، بازسازی را به‌خوبی انجام دادند.
بازسازی در شهرستان‌ها از دو‌جنبه اهمیت دارد؛ اول مالک سینما باید علاقه‌مند به بازسازی باشد و دیگر مقامات مسئول استان به این امر اشتیاق نشان دهند. این را هم بدانید که اولویت اول ما شهرستان‌هاست، نه تهران. اما بودجه ما طوری نیست که راسا اقدام کنیم زیرا بازسازی سالن‌ها بسیار هزینه‌بر است. امسال در شهرستان‌ها طرح اکران همزمان را آغاز کردیم و انصافا نتیجه خوبی هم گرفتیم. در حال حاضر فیلم‌ها به همان اندازه‌ای که در تهران مورد استقبال قرار می‌گیرند در شهرستان‌ها هم اقبال عمومی دارند.
به گفته مسچی در برخی موارد عدم‌استقبال سینماداران که در شهرستان‌ها پررنگ‌تر است، در مورد سینماهای تهران نیز به چشم می‌خورد. بعضی سینماداران نیز قصد دارند سالن‌ها را خراب کنند و یک مجموعه تجاری فرهنگی بسازند و به همین دلیل است که بازسازی را شروع نکرده‌اند.
این روزها مخاطب اقبال خوبی به سینما آزادی نشان می‌دهد و این مسئله این سؤال را به ذهن می‌آورد که آیا بهتر نیست به جای بازسازی سالن‌ها، اقدام به ساخت مجتمع‌های سینمایی کنیم. مسچی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: خوب است به شرطی که واقعا مجتمع بسازیم. در همه جای دنیا سینماهای قدیمی و سالن‌های نمایش قدیمی حفظ می‌شوند. سالن‌های با 150 سال قدمت هنوز به حیات خود ادامه می‌دهند.
لزوما خراب کردن همه چیز و دوباره ساختن خوب نیست. تعداد سینماهای ما آنقدر کم است که این دو، یعنی بازسازی سالن‌ها و ساخت سالن‌های جدید منافاتی با یکدیگر ندارند. بعضی از سینماها در مراکز شهر قرار گرفته و به خاطر موقعیت مکانی مناسب، بهتر است آنها را از دست ندهیم. بهتر است مجتمع‌های سینمایی در بافت‌های جدید شهری ساخته شود، در مناطقی از شهر که سینما ندارد.
بازسازی یک بنای موجود، کم‌هزینه‌تر از ساخت یک بنای جدید است. من با ساخت سالن‌های جدید موافقم اما ریتم این ساخت و سازها، اگر به روال 30 سال اخیر منجر به ازدست رفتن سالن‌های قدیمی شود، به صلاح نیست. ضمن اینکه کیفیت سالن‌های بازسازی شده، از سالن‌های تازه تاسیس چیزی کم ندارد. از میان سالن‌های فعال کشور کمتر از یک پنجم آنها تاکنون بازسازی شده‌اند و انتظار می‌رود این روند شکل سریع‌تری به‌خود بگیرد. مدیر عامل مؤسسه سینماشهر در این باره می‌گوید: در وهله اول سینماداران باید متقاضی بازسازی باشند.
ما در آغاز بازسازیها به سراغ سینماداران می‌رفتیم، اما امروز این سینماداران هستند که به سراغ ما می‌آیند. امروز بحث بودجه و امکانات مطرح است. تعداد طرحی که ما اجرا می‌کنیم بستگی به منابع دارد. ضمن اینکه ما می‌خواهیم استانداردها را رعایت کنیم. ما قصد نداریم تعداد طرح‌ها را افزایش بدهیم و از طرف دیگر کیفیت کار را پایین بیاوریم. اما روند بازسازیها در سال گذشته، رو به رشد بوده است هر چند که با امکانات فعلی سرعت بخشیدن به این روند فعلا میسر نیست.
اهمیت موقعیت جغرافیایی
محمد قاضی اشرفی نیز با اشاره به اهمیت در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی در ساخت مجتمع‌های سینمایی، بر تجهیز همزمان سینماها و اندیشه فیلمسازان تاکید می‌کند. رئیس انجمن سینماداران درباره احداث مجتمع‌های سینمایی می‌گوید: از آنجا که چنین سالن‌هایی روی فروش سینماهای مجاور تاثیر منفی می‌گذارند، پس باید محل‌هایی را برای آنها انتخاب کرد که در نزدیکی‌‌شان سینما وجود ندارد. در بازسازی‌‌هایی که با برنامه‌ریزی درست همراه بوده، سالن‌های از رده خارج دوباره احیا شده و در جذب مخاطب موفق بوده‌اند.
هدف؛ آسایش تماشاگر
ایرج تقی‌پور با اشاره به اینکه احیای یک سینمای قدیمی به معنای ساخت عمارت مدرن و زیبا نیست، بر ضرورت مدیریت کارآمد مجتمع‌های سینمایی مانند سینما آزادی تاکید کرده و می‌گوید: از حدود 20 سال پیش ساخت مجتمع‌های سینمایی در آمریکا و کانادا شروع شد و با توجه به استقبال از آن در اروپا و آسیا ادامه پیدا کرد.
مجتمع‌های سینمایی با این مبنا ساخته می‌شود که خانواده‌ها در روزهای تعطیل بتوانند چند ساعت از اوقات فراغت خود را در آن بگذرانند و برای همه اعضای خانواده فرصت تفریح و سرگرمی وجود داشته باشد.
ارتباط مستقیم فروش فیلم با کیفیت سالن
محمدرضا فرجی طرح سینمای خوب را از سیاست‌های معاونت و حق تماشاگران می‌داند.
مدیر امور سینماهای معاونت سینمایی وزارت ارشاد درباره تاثیر کیفیت سالن‌های سینما در جذب مخاطب و نقش سینما آزادی در این زمینه می‌گوید: این مسئله کاملا روشن است که مخاطب به سالن خوب در سطح فرهنگ و شعور خود نیاز دارد. اگر سینما آزادی یا سینماهایی چون استقلال، آفریقا، جوان و... فروش مناسب دارند، به‌دلیل همین سطح کیفی مناسب سالن است.
